Zadośćuczynienie dla najbliższych członków rodziny za zerwane więzi – nowy przepis art. 446 ² k.c.

Zadośćuczynienie dla najbliższych członków rodziny za zerwane więzi – nowy przepis art. 446 ² k.c.

Ustawodawca ustawą nowelizująca wprowadził wprost do kodeksu cywilnego dobro osobiste w postaci więzi rodzinnej i daje podstawę prawną do dochodzenia zadośćuczynienia za sprzeczną z prawem ingerencję w to dobro. Zgodnie z nowym art. 446² k.c. „W razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.”

Nowy Przepis w zakresie dochodzenia zadośćuczynienia

Podkreślenia wymaga, iż najbliższa rodzina poszkodowanego w wypadku, który doznał poważnych obnażeń ciała skutkujących ograniczeniem lub zerwaniem normalnych więzi rodzinnych podlega również istotnej krzywdzie. Wprowadzenie przedmiotowego przepisu, bez odwoływania się już do zresztą rozbieżnej linii orzeczniczej, daje podstawę dochodzenia przez takie osoby roszczenia z tytułu zadośćuczynienia.

Przepis ten dodany został do kodeksu cywilnego na podstawie art. 1 ustawy z 24.6.2021 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. z 2021 r. poz. 1509). Przedmiotowy przepis wchodzi w życie w dniu 19.09.2021 r.

Zgodnie z przepisem art. 2 ustawy nowelizującej „Do zdarzeń, których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej przez najbliższych członków rodziny z poszkodowanym z powodu wyrządzenia u niego ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepis art. 446² k.c.

Ustawodawca wskazał zatem wprost, że zadośćuczynienie związane z zerwaniem bądź naruszeniem więzi rodzinnej będzie rozstrzygane już wprost w oparciu o omawianą podstawę prawną, nawet jeśli zdarzenie miało miejsce przed 19.9.2021 r. 

Odpowiedzialność za krzywdę najbliższych członków rodziny

W uzasadnieniu do ustawy zostało wskazane, że celem omawianej zmiany jest ustanowienie prawidłowej podstawy normatywnej dla odpowiedzialności cywilnej za krzywdę najbliższych członków rodziny poszkodowanego, która polega na niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej z poszkodowanym, z powodu wyrządzenia u poszkodowanego trwałego i ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. 

Podkreślić należy, iż od wielu lat w orzecznictwie sądów powszechnych ujawniają się rozbieżności w wykładni obowiązujących przepisów prawa dotyczących odpowiedzialności deliktowej, to jest czy uwzględnieniu w zakresie zadośćuczynienia podlega krzywda najbliższego członka rodziny poszkodowanego polegająca na utracie więzi rodzinnej z poszkodowanym, który doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Zagadnienie to dotyczy przede wszystkim przypadków utraty więzi rodzinnej w następstwie stanu: śpiączki pourazowej poszkodowanego lub stanu wegetatywnego.

Ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała powoduje w takich przypadkach niemożność nawiązywania lub kontynuowania więzi rodzinnej. Po stronie członków najbliższej rodziny poszkodowanego powstaje silna i długotrwała trauma. Na przestrzeni ostatnich lat w orzecznictwie sądów powszechnych, ukształtowało się przeważające stanowisko, że tego rodzaju krzywda podlega także naprawieniu przez zapłatę odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia. 

Stanowisko to zostało potwierdzone orzecznictwem SN, np. uchwałami SN z 27.3.2018 r.: III CZP 36/17. Zgodnie z tym kierunkiem judykatury sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu. W części spraw sądowych zadośćuczynienie dla najbliższego członka rodziny poszkodowanego było zasądzane na podstawie art. 448 KC lub też na podstawie art. 446 § 4 KC poprzez zastosowanie interpretacji rozszerzającej tego przepisu lub poprzez jego zastosowanie w drodze analogii.

Kancelaria Adwokacka w Rzeszowie - Odszkodowania

Niemniej jednak w praktyce sądowej można jednak odnotować przypadki prawomocnego oddalenia powództw najbliższych członków rodziny poszkodowanego o zapłatę zadośćuczynienia za zerwanie więzi rodzinnej. 

Tego rodzaju rozstrzygnięcia są uzasadniane tym, że zadośćuczynienie za zerwanie więzi rodzinnej nie może być dochodzone ani na podstawie art. 448 KC, gdyż nie stanowią klasycznego dobra osobistego w rozumieniu art. 23 KC ani na podstawie art. 446 § 4 KC, ponieważ przepis ten dotyczy wyłącznie przypadków krzywdy w następstwie śmierci poszkodowanego. 

W dalszej części wskazuje się, że słusznym jest zapłata zadośćuczynienia, gdy najbliższy członek rodziny dozna poważnego uszczerbku na zdrowiu, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynowania więzi rodzinnej. W tym przypadku krzywda osoby najbliższej jest niewątpliwie zbliżona do krzywdy normatywnie uregulowanej w art 446 § 4 KC.

W obu przypadkach najbliżsi członkowie rodziny cierpią tak samo mocno, a w razie ciężkiego i trwałego uszczerbku cierpienie najbliższych członków rodziny może być dodatkowo długotrwałe. 

W uzasadnieniu do ustawy wskazano także, że przedmiotem regulacji są przypadki trwałego stanu śpiączki pourazowej lub stanów wegetatywnych oraz stanów związanych z uszkodzeniem mózgu albo innych przypadków poważnego i nieodwracalnego rozstroju zdrowia, skutkującego zerwaniem więzi rodzinnej z poszkodowanym. W tego rodzaju tragicznych sytuacjach, skutek zerwania więzi rodzinnych jest podobny w zakresie do śmierci osoby bliskiej, a cierpienie najbliższego członka rodziny związanego z takim chorym jest dominujące w dłuższym okresie, zaś intensywność poczucia i braku nadziei są nie mniejsze niż trauma związana ze śmiercią. Ustawa nowelizująca jednak nie zawiera katalogu zamkniętego zdarzeń będących podstawą żądania zadośćuczynienia, pozostawiając tą kwestię ocenie stron, a w razie sporu, ocenie sądu. 

Po wprowadzeniu omawianego przepisu do kodeksu cywilnego, najbliższej rodzinie poszkodowanego w wypadku, który doznał poważnych obrażeń ciała, np. trwałego stanu śpiączki pourazowej lub stanów wegetatywnych oraz stanów związanych z uszkodzeniem mózgu albo innych przypadków poważnego i nieodwracalnego rozstroju zdrowia, który to stan skutkuje niemożliwością kontynuowania więzi rodzinnej lub jej zerwaniem, będzie przysługiwało roszczenie do podmiotu odpowiedzialnego o zapłatę zadośćuczynienia.

Zadośćuczynienie dla najbliższych za zerwane więzi Kancelaria Rzeszów

Zakres podmiotowy osób uprawnionych do żądania zapłaty zadośćuczynienia  odpowiada pojęciom z art. 446 § 3 i § 4 KC, to jest najbliższemu członkowi rodziny poszkodowanemu.

Dla przykładu SN przyjął, że w pojęcie więzi rodzinnej pomiędzy najbliższymi członkami rodziny wchodzą różnego rodzaju więzi takie jak: więź emocjonalna łącząca osoby bliskie, więzi rodzinne i szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny, więź rodzinna, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy, prawo do życia w rodzinie i utrzymanie tego rodzaju więzi, szczególna emocjonalna więź rodzinna między osobami najbliższymi, relacja z najbliższym członkiem rodziny, szczególna emocjonalna więź rodzinna albo silna więź emocjonalna, szczególnie bliska w relacjach rodzinnych (orzecznictwo SN wskazane w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej.). 

W orzecznictwie SN podkreśla się także, że dla potrzeb zasądzenia zadośćuczynienia więzi rodzinne muszą przybierać postać rzeczywistych, silnych, trwałych więzi emocjonalnych, których istnienie przejawia się na zewnątrz w taki sposób, iż możliwa jest obiektywna weryfikacja ich istnienia i nie mogą być one utożsamiane jedynie z uczuciem przywiązania do innej osoby. 

Przyznanie zadośćuczynienia jest możliwe dopiero po wykazaniu, że zaistniałe okoliczności w postaci zerwania więzi rodzinnej w następstwie ciężkiego i trwałego uszczerbku na ciele lub rozstroju zdrowia, uzasadniają konieczność zrekompensowania rzeczywiście zaistniałej krzywdy niemajątkowej.

Wprowadzenie nowego przepisu powoduje poszerzenie kręgu osób oraz sytuacji, w których istnieje podstawa do domagania się zadośćuczynienia. Ponadto niewątpliwie uznać należy, iż najbliżsi członkowie rodziny, które często również sprawują opiekę nad poszkodowanymi znajdującymi się w ciężkim, często wegetatywnym stanie , doznają istotnych cierpień, krzywdy w związku z zerwanie dobra prawnego w postaci możliwości kontynuowania w sposób dotychczasowy więzi rodzinnych z poszkodowanym.

W przypadku ewentualnych pytań Zapraszam do Kontaktu

adw. Sebastian Możdrzeń

Kancelaria Adwokacka w Rzeszowie, Adwokat dochodzenie odszkodowań, zadośćuczynienie na rzecz członków rodziny poszkodowanego